2024 ОНЫ ДОЛДУГААР САРЫН ЦАГ АГААРЫН НӨХЦЛИЙН ТОЙМ

Агаарын температур(Air temperature): Өнгөрөгч сард Их нууруудын хотгорын болон Алтайн өвөр говийн сумдын нутгаар агаарын дундаж температур  21.0-24.3 градус, Өндөр уулын бүсийн сумдын нутгаар 16.1-21.0  градус дулаан байлаа. Агаарын температурын сарын дундаж утга 22.2 градус байсан нь олон жилийн дунджаас 2.4 градусаар дулаан байлаа. Агаарт хамгийн их температур Их нууруудын хотгорын болон Алтайн өвөр говийн сумдын нутгаар өдөртөө 31-37 градус, Өндөр уулын сумдаар 26-33 градус дулаан, агаарын хамгийн бага температур  Их нууруудын хотгорын болон Алтайн өвөр говийн сумдын нутгаар шөнөдөө  10-14 градус дулаан , Өндөр уулын сумдаар 4-10 градус дулаан байжээ. Агаарт +30 градусаас дээш гарч халсан өдөр  1-24 өдөр ажиглагдсан. Хамгийн олон өдөр Зэрэгт 20, Дөргөнд 19,  Булганд 20 өдөр ажиглагдсан. Мөнххайрхан, Мөст, Дуут сумдад +30 градусыг давж халсан өдөр ажиглагдаагүй.  

 Хөрсний температур(Soil temperature): Нийт нутгаар хөрсний дундаж температур 23-34 градус дулаан байв. Хөрсний гадрага дээр хамгийн их температур  өдөртөө нийт нутгаар 56-65 градус дулаан, хамгийн бага температур шөнөдөө  2-12 градус дулаан байлаа. Хамгийн их хэт халалт Зэрэг суманд 65 градус хүрсэн. Хөрсөн дээр +40 градусаас дээш гарч халсан өдөр нийт нутгаар 23-31  өдөр ажиглагдсан.

Хур тунадас(Precipitаtion): Энэ сард нийт нутгаар  326.7  мм тунадас орсон нь олон жилийн дунджийн орчим байлаа. Тунадас орсон сумдыг авч үзвэл: Хамгийн их тунадас Дарви суманд 64.0 мм, хамгийн бага нь Дөргөн, Үенч, Зэрэг сумдад 3.1-3.8 мм, бусад сумдын нутгаар 7.3-34.1 мм тунадас орлоо. Сарын туршид орсон тунадасны хэмжээ олон жилийн дунджийн орчим байгаа хэдий ч ихэвчлэн аадар тунадас орж байгаа нь ургамлын ургалтанд төдийлөн сайн нөлөөллийг үзүүлэхгүй байх талтай юм.

Салхи(Wind): Энэ сард салхины их  хурд  Зэрэгт 27 м/с, Мөст, Ховд, Цэцэг, Манхан сумдад 18-20 м/с, Жаргалант, Дарви, Мөнххайрхан, Булган сумдад 16-17 м/с хүрч  хүчтэй шороон шуурга шуурсан бол бусад  сумдад  секундэд 8-14  метр хүрч зөөлөн явган шуургатай байжээ. Аадар тунадасны өмнө салхи ширүүсэх үзэгдэл ажиглагдаж байлаа.

Ургамал(Plant): Ихэнх  сумдын нутгаар салхи шуурга ихтэй, хөрсний чийг бага, хөрсөндөө хэт халалт ихтэй байсан зэргээс шалтгаалан бэлчээрийн ургамлын ургалтанд таагүй нөлөөлж, сонгинолог ургамал хатаж унаж алга болох, үет ургамал үзүүрээсээ хүрэнтэж шарлах гэмтэл ажиглагдсан байна. Ургамлын дундаж өндөр 3-10 см  байна. Ургамлын ургалтын байдал Чандмань, Эрдэнэбүрэн, Дарви, Дуут, Ховд, Алтай, Булган, Мянгад, Мөнххайрхан сумдаар сайг буюу “хэвийн”, бусад сумдын нутгаар “дунд” гэсэн үнэлгээтэй байна. Сумдын нутгаар ургацын хэмжээ 0.0-0.8 ц/га байна.

Зуншлагын байдал(Plant): 

Энэ сарын байдлаар нийт нутгаар зуншлагын байдлыг авч үзвэл  60 орчим хувь нь хэвийн сайн, 40 орчим хувь нь дунд зэргийн зуншлагатай байна. Нийт нутгаар 07 сарын 31-ний  байдлаар бэлчээрийн ургамлын дундаж өндөр 3-10 см, ургамлын ургацын байдал 0.0-0.8 ц/га байна. Нийт нутгаар агаар хөрсөндөө халалт ихтэй, хөрсний чийг бага, хуурай халуун салхитай байснаас бэлчээрийн ургамлын ургалтанд таагүй нөлөөг үзүүлж, таана, хөмүүл мэтийн сонгинолог ургамлын газрын дээрх хэсэг хатаж алга болох, шүүслэг ургамлууд үзүүрээсээ шарлах, хатах зэргээр гэмтэн, бэлчээрийн ургамлын ургалт удаашралтай, үе шат явагдахгүй байна.

Нийт нутгаар агаарын харцангуй чийгийн дундаж 26-52%-ийн чийгтэй хэт хуурайшилтай байгаагаас гал түймэр гарах өндөр эрсдэлтэй байна.

ХАА-н үйлдвэрлэлд явагдаж байгаа ажил: Нийт  сумдад хонь хяргах, мал оторлох, сүү цагаан идээ бэлтгэж боловсруулах ажил голлон явагдаж байна. Газар тариалангийн үйлдвэрлэлд хүнсний бүх төрлийн ногоог хурааж борлуулах, талбайд усалгаа хийх, зэрлэг түүх зэрэг ажлууд үргэлжлэн явагдаж  байна. Тус ажил үйлчилгээ явуулахад цаг агаарын байдал  тааламжтай байлаа.

 Цаг агаарын нөхцлийн онцлог:

• Салхины их  хурд  нийт нутгаар секундэд 8-27 метр хүрч шуурсан.
• Бэлчээрийн ургамлын өндөр 3-10 см  байна
• Нийт сумдын нутгаар 326.7  мм тунадас орсон.  
• Агаарын температурын сарын дундаж утга 22.2 градус, олон жилийн дунджаас дулаан сар боллоо.
•  
• Хөрсний гадрага дээр 40-ээс дээш гарч халсан өдөр нийт сумдад 23-31 өдөр ажиглагдсан
• Агаарт 30 градусыг давжж халсан өдөр Мөнххайрхан, Мөст, Дуут сумдад ажиглагдаагүй ба бусад сумдын нутгаар 1-24 өдөр ажиглагджээ.  

                     Тойм мэдээ бичсэн ХААЦУС-ын ахлах техникч Ж.Жаргалзаяа

                                                                         Ц.Нямбаяр

                                                       2024 оны 8 дугаар сарын 2-нд